Rafał Olszowski: E-Government 2.0 w Polsce – w czym tkwi problem?

Według raportu “The future of eGovernment: An exploration of ICT driven models of e-Government for the EU in 2020” (przygotowanego przez Dyrekcję Generalną – Społeczeństwo Informacyjne i Media Komisji  Europejskiej) absorpcja technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) przez administrację i instytucje publiczne jest opóźniona w wielu sektorach społecznych. Administracje i instytucje publiczne krajów UE osiągają jednak obecnie poziom dojrzałości, który pozwoli im w niedalekiej przyszłości na czerpanie pełnych korzyści z wykorzystania ICT, usprawnienie wew. organizacji administracji i podniesienie jakości kontaktów z podmiotami społecznymi.

Przygotowania do wdrożeń systemów e-Govovernment są podejmowane w naszym kraju przynajmniej od roku 2000. W 2008 r. rząd przyjął Strategię Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, a w roku 2012 Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji zaprezentowało “Raport Państwo 2.0 – Nowy start dla e-administracji”. Mimo przeprowadzonych działań i inwestycji dostrzega się, że wdrożenia nie są realizowane kompleksowo i napotykają na liczne bariery: wskaźnik ONZ „E – government Survey” w roku 2013 klasyfikuje Polskę na odległym 49 miejscu w świecie.

Problemy w realizacji wdrożeń z zakresu e-administracji związane są m.in. z niedostatkiem specjalistów posiadających doświadczenie praktyczne i znających wdrożenia zrealizowanych w krajach zaawansowanych w tej dziedzinie. Temat e-administracji podejmowany jest przede wszystkim na studiach podyplomowych (m.in. Politechnika Śląska, UŁ, WSAP) oraz jako specjalizacja na kierunku Administracja. Zajęcia są jednak prowadzone w sposób czysto teoretyczny, brakuje elementów warsztatowych, case studies oraz współpracy z uniwersytetami z krajów przodujących we wdrożeniach e-Gov i w nauczaniu na ten temat (m.in. Estonia). Specjaliści w tej dziedzinie będą szczególnie potrzebni w perspektywie realizacji budżetu UE 2014-20 i rozwoju e-Govovernment w ramach PO Polska Cyfrowa oraz RPO. Ważnym celem na najbliższy czas powinno być zatem stworzenie programu zajęć i narzędzi dydaktycznych, które zmienią podejście do nauczania e-Gov na wielu polskich uczelniach, a także stworzą podstawę pod stałą współpracę międzynarodową w dziedzinie nauczania tego tematu, wymianę dobrych praktyk oraz kontaktów studentów z różnych krajów, tworzących grupy robocze w ramach ćwiczeń realizowanych w trakcie studiów.

Kolejnym problemem, dotykającym nie tylko Polskę, ale wiele innych krajów UE jest niski poziom partycypacji: społeczeństwa są w coraz więk­szym stopniu wspólnotami konsumentów, a nie obywateli (przejawem w Polsce jest m.in. trwale niska frekwencja w wyborach oraz niski poziom zaangażowania w sprawy lokalnych społeczności). Z tego powodu europejskie priorytety w zakresie administracji elektronicznej zostały rozszerzone o zwiększenie dostępu do informacji publicznych, wzrost przejrzystości oraz wzrost zaangażowania interesariuszy w proces polityczny. Przyjęta przez Komisję Europejską strategia European eGovernment Action Plan 2011-2015 jako jeden celów zakłada rozwój systemów e-Gov  wykorzystujących narzędzia społecznościowe, Web 2.0, crowd-sourcing (czerpanie pomysłów na udoskonalenia od obywateli), co prowadzić ma do wzrostu uczestnictwa obywateli w procesach rządzenia. Podejście to określane jest mianem E-government 2.0. Elektroniczna partycypacja mierzona jest przez Indeks tworzony na podstawie badań UNDESA (Departament ds. Ekonomicznych i Społecznych ONZ). Trzeba podkreślić, że w żadnym z dotychczasowych zestawień ww. Indeksu kraje europejskie nie stanowiły w pierwszej piątce większości. Ponadto, badania te wskazują na wyraźny regres pozycji zajmowanej w skali globalnej przez Polskę (spadek w ciągu ostatnich 10 lat z miejsca 20 na miejsce 60). Tendencja wprowadzania e-partycypacji w dużej mierze ominęła polskie instytucje publiczne, w ostatnim okresie obserwujemy jednak oznaki odwrócenia tej tendencji, o czym świadczy duże zainteresowanie JST wprowadzaniem w życie tzw. “budżetów obywatelskich”.  Należy mieć nadzieję, że jest to zapowiedź zmian w podejściu do e-Government 2.0 w Polsce.